Select Page

Dr. Iάκωβος Θεοδοσίου MD. DUN

Ιατρός – Διαιτολόγος

Παιδική Παχυσαρκία

Ως παιδική παχυσαρκία ορίζεται η αύξηση του βάρους πάνω από την 85η Εκατοστιαία θέση των καμπυλών του BMI ή ΔΕΙΚΤΗ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ για την ηλικία του παιδιού.
Με τα νέα δεδομένα ως παχυσαρκία δεν θα πρέπει να ορίζεται η παθολογική αύξηση βάρους αλλά η παθολογική αύξηση λίπους.

BMI ή Δείκτης Μάζας Σώματος

Ο δείκτης μάζας σώματος ή BMI δίδεται από το κλάσμα του βάρους διά το ύψος στο τετράγωνο.
Αυτός ο δείκτης ομαλοποιεί το βάρος των διαφορετικών ανθρώπων σε σχέση με τα διαφορετικά ύψη αυτών.

Όμως επειδή συνήθως η αύξηση του βάρους σημαίνει και αύξηση του λίπους, κατά συνθήκη κρατάμε την αναφορά στο βάρος. Δηλαδή όπως και στους ενήλικες το ΒΜΙ ισχύει και για την παιδική παχυσαρκία.

Για τα παιδιά όμως υπάρχει και κάτι άλλο σημαντικό που μεταβάλλεται πολύ γρήγορα και που είναι η ανάπτυξη τους. Αυτός είναι ο λόγος που μας ανάγκασε να βλέπουμε το ΒΜΙ ανάλογα με την ηλικία στις σχετικές εκατοστιαίες καμπύλες του φυσιολογικού πληθυσμού και ανάλογα φυσικά με το φύλο.

Η παιδική παχυσαρκία θέτει τα παιδιά σε κίνδυνο σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως ο διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και το άσθμα.

Η παιδική παχυσαρκία έχει επίσης και μια συναισθηματική επέκταση. Τα υπέρβαρα παιδιά συχνά τα πειράζουν και κατά έναν τρόπο αποκλείονται από ομαδικές δραστηριότητες, κατάσταση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική εικόνα του σώματος, και σε κατάθλιψη. Ωστόσο, με τη σωστή υποστήριξη, ενθάρρυνση και θετικές δράσεις, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να φτάσει και να διατηρήσει ένα υγιές βάρος.

Για λόγους θεραπευτικής προσέγγισης στην παιδική παχυσαρκία είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε το υπέρβαρο που είναι μια ελαφρά αύξηση του βάρους απο το φυσιολογικό και την παχυσαρκία στα παιδιά.

Τα παιδιά μεγαλώνουν σε διαφορετικούς ρυθμούς σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής τους, γι’ αυτό δεν είναι πάντα εύκολο να πει κάποιος εάν ένα παιδί είναι υπέρβαρο χωρίς να συνεκτιμήσει και άλλους παράγοντες.

Ενώ ο ΔΜΣ είναι συνήθως ένας καλός δείκτης, ΔΕΝ είναι ένα σωστό μέτρο για το σωματικού λίπος και μπορεί να είναι και παραπλανητικό σε ορισμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, ο ΔΜΣ μπορεί να είναι δύσκολο να ερμηνευτούν κατά την εφηβεία, όταν τα παιδιά βιώνουν περιόδους ταχείας ανάπτυξης.

Εάν το παιδί σας έχει υψηλό ΔΜΣ για την ηλικία του, τότε ο παιδίατρος πρέπει να αποκλείσει παθολογικές καταστάσεις που παρουσιάζονται με υπέρβαρο και μετά ο ειδικός διατροφής μπορεί να χρειαστεί να προχωρήσει σε βαθύτερη αξιολόγηση, για να καθοριστεί εάν το περιττό λίπος είναι ένα πρόβλημα.
Αυτές οι αξιολογήσεις μπορούν να περιλαμβάνουν μετρήσεις πάχους δερματοπτυχών, σύσταση σώματος, αξιολογήσεις για την διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα, το οικογενειακό ιστορικό, και άλλους κατάλληλους ελέγχους υγείας.

Ασθένειες που συνδέονται με την παχυσαρκία στα παιδιά

Υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως:
 

  • διαβήτη τύπου 2
  • υψηλή πίεση του αίματος
  • υψηλή χοληστερόλη
  • προβλήματα οστών και αρθρώσεων
  • άσθμα
  • ανήσυχο ύπνο
  • ηπατικές και χοληδόχου κύστης διαταραχές
  • κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση

 
Τα παιδιά που είναι δυσαρεστημένα με το βάρος τους είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές και προβλήματα κατάχρησης ουσιών. Διάγνωση και θεραπεία των προβλημάτων βάρους και της παχυσαρκίας σε παιδιά πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα για να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτών και άλλων σοβαρών ιατρικών παθήσεων, όσο μεγαλώνουν.
Όποιο και αν είναι το βάρος των παιδιών σας, δώστε τους να γνωρίζουν ότι τα αγαπάτε και ότι το μόνο που θέλετε να κάνετε είναι να τα βοηθήσετε να είναι υγιή και ευτυχισμένα παιδιά.

Αίτια παιδικής παχυσαρκίας

Τα παιδιά γίνονται υπέρβαρα και παχύσαρκα (παιδική παχυσαρκία) για διάφορους λόγους. Όμως οι πιο κοινές αιτίες είναι: γενετικοί παράγοντες, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, ή ένας συνδυασμός αυτών των παραγόντων. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις η παχυσαρκία προέρχεται από βιολογική η ιατρική παθολογική κατάσταση,πχ. όπως ένα ορμονικό πρόβλημα.
Λόγω της ιδιαίτερης ηλικίας θα πρέπει πάντα να αποκλείονται από τον ειδικό παιδίατρο με την φυσική εξέταση, κάποιες εξετάσεις αίματος η πιθανότητα ύπαρξης μια παθολογικής ιατρικής κατάστασης.

Οι σύγχρονες βιομηχανοποιημένες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από περιβάλλοντα που προωθούν την αύξηση της κατανάλωσης περισσότερό των βιομηχανοποιημένων προϊόντων διατροφής και λιγότερό τα φυσικά προϊόντα υγιεινής διατροφής καθώς και την έλλειψη σωματικής άσκησης και δραστηριότητας.
Μάλλον σήμερα είναι δύσκολο για τα παιδιά χωρίς ιδιαίτερη σκέψη από τους γονείς τους να κάνουν υγιεινές επιλογές τροφίμων και έχουν αρκετή σωματική δραστηριότητα, όταν είναι εκτεθειμένα σε περιβάλλοντα όπως το σπίτι τους, τα κέντρα φροντίδας παιδιών, τα σχολεία, ή την κοινότητα που ζουν και που τα επηρεάζουν με κατεύθυνση την παιδική παχυσαρκία.

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Obesity διαπίστωσε ότι η παχυσαρκία (παιδική παχυσαρκία) επηρεάζει τα παιδιά με δύο ώσεις: πρώτα ως βρέφη, και στη συνέχεια ως έφηβοι. Η μελέτη καταλήγει ότι η παχυσαρκία στα παιδιά συμπληρώνεται από δύο αιτιολογικές ώσεις στα παιδιά μικρότερης ηλικίας όπου η ώση δίδεται από τις διατροφικές συνήθειες των γονέων, και στην εφηβεία όπου η ώση πηγάζει από το εξωτερικό κοινωνικό περιβάλλον για να φάνε περισσότερα ζαχαρούχα και λιπαρά τρόφιμα.

Η πρόσληψη θερμίδων και το επίπεδο δραστηριότητας ενός παιδιού παίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του βάρους του παιδιού. Σήμερα, πολλά παιδιά περνούν πολύ χρόνο χωρίς φυσική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, ένα μέσο παιδί ξοδεύει περίπου τέσσερις ώρες κάθε μέρα μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή και τα βιντεοπαιχνίδια καθώς γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλής, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος αυτός ο αριθμός των ωρών αδράνειας να αυξηθεί.

Συμπερασματικά οι κυριότεροι δημιουργικοί παράγοντες για την παιδική παχυσαρκία ως επιδημία είναι:

Το περιβάλλον

Σήμερα το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των συνηθειών και του τρόπου ζωής των παιδιών και των εφήβων. Η επικράτηση των τηλεοπτικών διαφημίσεων στην προώθηση ανθυγιεινών τροφίμων και διατροφικών συνηθειών έχουν μεγάλη επιρροή. Επιπλέον, τα παιδιά περιβάλλονται από επιρροές που μειώνουν τη σημασία της σωματικής άσκησης και φυσικής δραστηριότητας.

Σήμερα, υπολογίζεται ότι περίπου 40-50% για κάθε δολάριο που δαπανάται σε φαγητό, δαπανάται για φαγητό εκτός σπιτιού σε εστιατόρια, καφετέριες, κ.λπ.
Επιπλέον, καθώς το μέγεθος των μερίδων έχει αυξηθεί εις βάρος της ποιότητας, οι άνθρωποι που τρώνε έξω τείνουν να τρώνε μεγαλύτερη ποσότητα των τροφίμων και θερμίδων από ότι όταν τρώνε στο σπίτι.
Αναψυκτικά και χυμοί επίσης να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στην παιδική παχυσαρκία ως επιδημία. Η κατανάλωση αναψυκτικών στα παιδιά έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια κατά 300%.
Επίσης διάφορα ενεργειακά ποτά, χυμοί, ποτά φρούτων και αθλητικά ποτά είναι ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα. Αυτά τα ποτά περιέχουν μια σημαντική ποσότητα θερμίδων και εκτιμάται ότι το 20% των υπέρβαρων παιδιών, είναι υπέρβαρα λόγω της υπερβολικής πρόσληψης θερμίδων από αυτά τα ποτά.

Η έλειψη σωματικής δραστηρίοτητας

Τα παιδιά στη σημερινή κοινωνία δείχνουν μια μείωση στη συνολική φυσική δραστηριότητα. Η αυξανόμενη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ο αυξημένος χρόνος βλέποντας τηλεόραση και η μειωμένη φυσική αγωγή στα σχολεία, όλα συμβάλλουν ώστε τα παιδιά και οι έφηβοι να ζουν μια πιο καθιστική ζωή. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση στην παιδική παχυσαρκία.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας στην παιδική παχυσαρκία, που συμβάλλει στην επιδημία είναι η αυξημένη καθιστική ζωή των παιδιών λόγω των πολλών ωρών που δαπανούν στα σχολεία με μόνη τους φυσική δραστηριότητα το μάθημα φυσικής αγωγής. Στο παρελθόν, το μάθημα φυσικής αγωγής ήταν σε καθημερινή βάση. Επί του παρόντος, μόνο το 8% των δημοτικών σχολείων και λιγότερο από 7% των γυμνάσιων και λυκείων έχουν καθημερινές απαιτήσεις φυσικής αγωγής στις ΗΠΑ.

Κληρονομικότητα και οικογένεια

Η επιστήμη δείχνει ότι η γενετική παίζει ρόλο στην παχυσαρκία. Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά με παχύσαρκους γονείς έχουν γενετική προδιάθεση. Οι εκτιμήσεις λένε ότι η κληρονομικότητα συμβάλλει μεταξύ 5-25% του κινδύνου για παιδική παχυσαρκία.

Ωστόσο, τα γονίδια από μόνα τους δεν υπαγορεύουν πάντα το αν ένα παιδί θα γίνει υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Δεν έχει απαραίτητα γενετική και κληρονομική βάση η παιδική παχυσαρκία. Αν μελετήσει κανείς τις οικογένειες θα δει ότι δεν είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η παιδική παχυσαρκία με παχυσαρκία η υπέρβαρο στους γονείς.
Τα παιδιά των οποίων οι γονείς ή αδέλφια είναι υπέρβαροι μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα αλλά αυτό μπορεί να συνδέεται με κοινές οικογενειακές συμπεριφορές, όπως η διατροφή και οι συνήθειες φυσικής δραστηριότητας της οικογένειας.

Διατροφικές συνήθειες

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι διατροφικές συνήθειες έχουν αλλάξει σημαντικά και συμβάλλουν στην παιδική παχυσαρκία. Το μέσο ποσό των θερμίδων που καταναλώνονται ανά ημέρα έχει αυξηθεί δραματικά ενώ στα περισσότερα τρόφιμα μειώθηκαν τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για μια υγιεινή διατροφή.

Οι μερίδες τροφίμων διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στις ανθυγιεινές συνήθειες διατροφής που έχουν εξελιχθεί. Η επικράτηση των επιλογών “Super Size” και “μπορείτε να φάτε όσο θέλετε” έχουν δημιουργήσει μια τάση στην υπερκατανάλωση τροφής. Σε συνδυασμό με την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, τα παιδιά καταναλώνουν όλο και περισσότερο ενώ καίνε όλο και λιγότερο.

Κοινωνική & οικονομική κατάσταση

Τα παιδιά και οι έφηβοι που προέρχονται από σπίτια χαμηλότερου εισοδήματος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για να αναπτύξουν παιδική παχυσαρκία. Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που επηρεάζουν τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες.

Τα παιδιά με χαμηλό εισόδημα δεν μπορούν πάντα την πολυτέλεια να συμμετέχουν σε εξωσχολικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τη μείωση της φυσικής δραστηριότητας. Επιπλέον, οι οικογένειες που αγωνίζονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς και να κάνουν τα προς το ζην συχνά επιλέγουν τρόφιμα ευκολίας, τα οποία είναι υψηλότερα σε θερμίδες, λίπος και ζάχαρη.

Το εκπαιδευτικό επίπεδο συμβάλλει επίσης στα κοινωνικοοικονομικά ζήτημα που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Οι γονείς με λίγο ή καθόλου εκπαίδευση δεν έχουν εκτεθεί σε πληροφορίες σχετικά με τη σωστή διατροφή και υγιεινές επιλογές τροφίμων. Αυτό καθιστά δύσκολη την εμπέδωση και την σημασία αυτών των σημαντικών αξιών στα παιδιά τους.